Dokument opracowany na podstawie „Standardów ochrony dzieci w duszpasterstwie

parafialnym" przygotowanych w ramach projektu COD „Standardy ochrony dzieci w Kościele katolickim w

Polsce".

 

Koordynacjaprojektu:

• Ewa Kusz

 

Opracowanie:

• Ks. Tadeusz Drobinski (diecezja pelplińska)

• Krystyna Dudzis (archidiecezja gdańska)

• Joanna Kaczmarek (diecezja gliwicka)

• Joanna Koch (diecezja gliwicka)

• Magdalena Mickiewicz (archidiecezja warmińska)

• Patrycja Pawlukowska (archidiecezja warmińska)

• Ks. Dawid Pytlik (diecezja gliwicka)

• Ks. Tomasz Przybyła (diecezja gliwicka)

• Justyna Steranka (archidiecezja szczecińsko-kamieńska)

• Magdalena Wieczorek (diecezja gliwicka)

• Ks. Andrzej Żur (diecezja pelplińska)

 

Redakcja:

• Małgorzata Terlikowska

 

Do użytku wewnętrznego

Kraków 2024

 

3

 

SPISTREŚCI

 

PREAMBUŁA 4

WSTĘP 4

SPECYFIKA ŚRODOWISKA PARAFIALNEGO 5

OBJAŚNIENIE TERMINÓW 6

STANDARD 1

STWORZENIE I ZACHOWANIE BEZPIECZNEGO ŚRODOWISKA W PARAFII 14

STANDARD 2

WERYFIKACJA, DELEGOWANIE I EDUKACJAKAPŁANÓW,OSÓBKONSEKROWANYCH I

ŚWIECKICH PRACUJĄCYCH Z DZIEĆMII Z OSOBAMI BEZBRONNYMI W PARAFII 15

2.1.Obowiązki proboszcza 15

2.2.Obowiązki duszpasterzy dzieci 16

STANDARD 3

SPOSÓB REAGOWANIA NA OSKARŻENIA LUB NIEWŁAŚCIWE ZACHOWANIA 17

STANDARD 4

ZAPEWNIENIE OPIEKI I WSPARCIA OSOBOM SKRZYWDZONYM 18

STANDARD 5

SPOSÓB POSTĘPOWANIA Z OSKARŻONYMI O WYKORZYSTANIE SEKSUALNE

I PRZEMOC 19

STANDARD 6

ZASADY CHRONIĄCE W OBSZARZE PARAFIALNYM 20

6.1.Zasady chroniące dotyczące dzieci (granice zachowań) 20

6.1.1.Zasady chroniące w kontakcie bezpośrednim 20

6.2.Zasady chroniące dotyczące wszystkich, również dorosłych 23

STANDARD 7

EDUKACJA DZIECI ORAZ OSÓB BEZBRONNYCH W OCHRONIE SWOICHGRANIC 24

STANDARD 8

SZKOLENIE I STAŁE WSPARCIE DLA OSÓB ZAJMUJĄCYCH SIĘ PROFILAKTYKĄ 25

STANDARD 9

ZAPEWNIENIE JAKOŚCI I CIĄGŁOŚCI DZIAŁAŃ W ZAKRESIE PREWENCJI 26

 

Preambuła

Niniejszy dokument stanowi realizację obowiązku prawnego dotyczącego wprowadzenia we

wszelkich instytucjach, w których przebywają dzieci, standardów ich ochrony przed

krzywdzeniem [ustawa z dnia 28 lipca 2023 roku o zmianie ustawy Kodeks rodzinny

i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2023 poz. 1606)]. Treść dokumentu jest

wzorem, który może być wykorzystany przez osoby odpowiedzialne za różne formy

duszpasterstwa parafialnego, do tworzenia własnych standardów ochrony dzieci

uwzględniających specyfikę danej parafii. Opracowując dokument, braliśmy pod uwagę

wytyczne zarówno prawa państwowego jak i kościelnego.

Wstęp

W oparciu o inicjatywy i dyskusje międzynarodowe, raporty z badań na temat sytuacji dzieci w

Polsce oraz coraz wyraźniejsze zaniepokojenie opinii publicznej postulat opracowania

ogólnopolskiej strategii ochrony dzieci przed przemocą w naszym kraju docierał do

świadomości społecznej w latach 2016-2018 w kierunku opracowania i wdrożenia ,,Narodowej

strategii walki z przemocą wobec dzieci". We wnioskach różnych środowisk podkreślano, że

potrzebne są działania oparte na wiedzy, empatii, dobrej diagnozie i skoordynowanym

zarządzaniu. Uznawano ,że obok zagrożeń, na jakie narażone są dzieci i przed którymi należy

je chronić, należy skoncentrować uwagę na szukaniu takich form wspierania i ochrony dzieci

oraz reagowania na przemoc, które nie tylko będą zabezpieczały je przed dalszą przemocą, lecz

także stworzą warunki do świadomego ich udziału w budowaniu bezpiecznych środowisk, czyli

wyrzeczenia się wszelkiej przemocy wobec słabszych. Strategia, jaka wyłaniała się z dyskusji,

zmierzała do usystematyzowania działań na rzecz dzieci, rozproszonych w licznych aktach

prawnych, w spójny program działań realizowanych wszędzie tam, gdzie przebywają dzieci,

gdzie się uczą, doskonalą swoje umiejętności artystyczne i sportowe, gdzie otrzymują pomoc w

rozwoju duchowym i religijnym.

Aby ta strategia mogła się stać obowiązującym prawem w społeczeństwie, którego

wrażliwość została stępiona podziałami uniemożliwiającymi wspólne i spójne działania,

potrzeba było szoku spowodowanego śmiercią Kamilka z Częstochowy. Jego gehenna działa

się pośród niezdolności otoczenia do rozpoznania krzywdzenia i do adekwatnego reagowania

na nie. To jego śmierć przyspieszyła niemal jednomyślne przyjęcie jeszcze przed

październikowymi wyborami do Sejmu rozwiązań zawartych w tzw.Ustawie Kamilka. Ta

ustawa zrodzona z odruchu solidarności ponad wszystkimi podziałami została bezzwłocznie

przyjęta przez Kościół. Odpowiedź pasterzy, osób duchownych i kompetentnych świeckich od

wielu lat zaangażowanych w ochronę dzieci oraz osób bezbronnych przed przemocą sprawiła,

że Kościół jako jedna z pierwszych instytucji postanowił przyjąć i wdrożyć w swoich

placówkach standardy ochrony dzieci przed przemocą. To zaangażowanie nie jest

przypadkowe. Przez nie Kościół realizuje misję powierzoną mu przez Pana, aby nie zginęło

żadne z tych najmniejszych. W oparciu o tę ewangeliczną misję uznaje, że dobro dziecka jest

najważniejsze. Ludzie Kościoła przyjmują nie tylko ustawową, lecz przede wszystkim moralną

odpowiedzialność za ochronę i promowanie dobra wszystkich dzieci oraz zobowiązują się

dołożyć wszelkich starań, aby zapewnić bezpieczne i przyjazne środowisko, w którym dzieci są

 

5

szanowane i doceniane. Niedopuszczalne jest bowiem stosowanie przez kogokolwiek wobec

dziecka przemocy w jakiejkolwiek formie. Wszyscy jesteśmy więc zobowiązani do uczenia się

rozpoznawania tych, którzy potrzebują pomocy i wsparcia oraz bezzwłocznego podejmowania

działań w przypadku podejrzeń lub ujawnienia okoliczności, które mogą wskazywać, że

dziecku zagraża lub dzieje się krzywda. Kościół działa sprawnie i zgodnie z procedurami, aby

zapewnić dzieciom skuteczną pomoc i wsparcie na jak najwcześniejszym etapie, przestrzegając

praw dziecka wynikających z Konwencji o Prawach Dziecka. Powiedzenie: ,,Gdzie kończy się

wiedza, zaczyna się przemoc" wyznacza cel standardów. Posiadając odpowiednią wiedzę i

mając świadomość zagrożeń, Kościół może w odpowiedni sposób zapobiec krzywdzie i

skutecznie ochronić przed nią dzieci oraz osoby bezbronne.

Specyfika środowiska parafialnego

Parafia, jako podstawowa komórka instytucjonalna Kościoła, wyróżnia się specyficznymi

obszarami działania. Odprawiane są w niej liczne nabożeństwa i uroczystości oraz

sprawowane są sakramenty (Eucharystii, chrztu, I Komunii Świętej, bierzmowania,

małżeństwa oraz pokuty i pojednania). W parafii żegnamy też naszych zmarłych. Odwiedziny

chorych oraz wizyty duszpasterskie dają okazję do wglądu m.in. w sytuację rodzinną,

materialną parafian, również w kontekście zauważenia krzywdy i przemocy, a co za tym idzie

dają możliwość podjęcia odpowiednich kroków zapobiegawczych lub interwencji. W parafii

funkcjonują różne grupy duszpasterskie, odbywają się zbiórki ministrantów, lektorów, próby

scholi, wyjazdy parafialne z księdzem, np. pielgrzymki, wyjazdy z ministrantami, scholą itp.

Prowadzone są często kawiarenki parafialne, świetlice. Funkcjonują kancelaria parafialna

oraz media parafialne (strony www, gazetki, profile w mediach społecznościowych). Istnieje

rada parafialna, a parafia dysponuje i zarządza własnymi finansami. Praktykowany jest też

jasny podział hierarchiczny: proboszcz, wikariusze itd. Proboszcz zazwyczaj towarzyszy

parafianom przez wiele lat ich rozwoju religijnego. Bywa, że parafianie uczestniczą w

uroczystościach związanych z życiem osobistym duszpasterzy, np. prymicje, rocznice itp.

Również księża zapraszani są przez parafian na uroczystości rodzinne. W parafii zatrudniane

są osoby świeckie lub siostry zakonne jako pracownicy parafialni lub posługujący jako

wolontariusze, np. szafarz, prezes ministrantów, ceremoniarz, zakrystianin, kościelny,

konserwator, gospodyni, grabarz itp. Dodatkowo w parafii i przy parafii funkcjonują często

osoby, które potrzebują pomocy i jej szukają, np. bezdomni czy więźniowie. Czasem też

parafia użycza lub udostępniania pomieszczenia parafialne innym podmiotom zewnętrznym.

To w parafii głównie toczy się życie sakramentalne wiernych, a życie rodzinne wokół

celebracji roku liturgicznego. Rodzice w zaufaniu przyprowadzają swoje dzieci do parafii i

oczekują, że będą tam one bezpieczne. Parafianie są osobami w różnym wieku, w różnej

sytuacji rodzinnej, zawodowej, a duszpasterze oraz osoby pracujące na rzecz parafii mają

nierzadko wgląd w ich potrzeby oraz możliwość zaradzenia im.

 

6

Z tego powodu standardy ochrony dzieci w obszarze parafialnym poszerzone zostały o

ochronę osób dorosłych i nie dotyczy to wyłącznie osób zależnych, bezbronnych, lecz

wszystkich. Mają one za zadanie chronić przed wszelkiego rodzaju nadużyciami, przed

krzywdą, przemocą, w tym przed wykorzystaniem seksualnym. Działają w obie strony -

chronią zarówno parafian, jak i osoby duchowne, pracowników i wolontariuszy parafii.

Ten szeroki zakres działalności oraz wielość osób zaangażowanych w życie parafialne,

mogących mieć dostęp do dzieci i młodzieży oraz posiadających wgląd w prywatne życie

parafian, zobowiązuje nas do szczegółowego opracowania zasad ochronnych.

Sama dynamika życia parafialnego zawiera w sobie specyficzne czynniki chroniące przed

przemocą, takie jak: poczucie sacrum, permanentna formacja, społeczne zaufanie, poczucie

przynależności i wzajemnej odpowiedzialności, relacje oparte na zasadach ewangelicznych,

wspólnotowość, w tym przynależność młodzieży do pozytywnej grupy rówieśniczej oraz

publiczność działań (większość aktywności dzieje się na oczach innych), w tym nadzór

rodziców. Dodatkowo, przy okazji np. nagłych wezwań do chorych lub podczas wizyt

duszpasterskich, istnieje możliwość dostrzeżenia specyficznych potrzeb parafian lub

deficytów, w tym przemocy w obszarze rodzinnym i podjęcia odpowiedniej interwencji.

Księża posługujący w parafii są często tymi osobami, do których zwracają się o pomoc osoby

doświadczające jakiejkolwiek krzywdy, szukające wsparcia i zrozumienia.

Jednakże w specyficznej dynamice życia parafialnego obecne są również czynniki

zagrażające, ułatwiające zaistnienie przemocy. Będą nimi np. społeczne zaufanie i autorytet,

jakim cieszą się księża, w tym klerykalizm, a także atmosfera zależności i posłuszeństwa

hierarchii sprzyjająca zachowywaniu tajemnicy oraz brak nadzoru z zewnątrz. Wiedza

duszpasterzy o życiu parafian, znajomość ich tajemnic, warunków materialnych, problemów i

potrzeb oraz fizyczna obecność w ich przestrzeni prywatnej daje możliwość manipulacji i

wykorzystania, stanowi poważny czynnik zagrożenia. Niebezpieczne jest też nawiązywanie

przez księży specyficznych relacji, polegających na wyróżnianiu wybranych parafian.

Niedojrzałość księży czy zaangażowanych współpracowników, np. tzw. charyzmatycznych i

autorytarnych liderów-celebrytów, zawsze będzie zagrożeniem. Klerykalizm oraz brak

wiedzy i kompetencji spowiedników zawsze będą sprzyjały wystąpieniu nadużyć duchowych.

Z wyżej wymienionych powodów zredagowane zostały poniższe standardy ochrony.

Objaśnienie terminów

Osoby, ich role i funkcje w Kościele

ksiądz-duchowny chrześcijański posiadający święcenia kapłańskie.

Kapłan - osoba, która spełnia w imieniu wspólnoty religijnej funkcje kultowe i rytualne.

duchowieństwo, kler - biskupi, księża i diakoni.

osoby konsekrowane - osoby, które w sposób szczególny poświęcają życie Bogu. Łączy je

konsekracja, która wiąże się ze złożeniem Bogu ślubów czystości oraz najczęściej również

ubóstwa i posłuszeństwa, choć zależy to od formy życia.

 

7

konsekrowanego. Należą do nich członkowie stowarzyszeń zakonnych oraz świeckie osoby

konsekrowane.

Osoba świecka – członek Kościoła katolickiego i personel Kościoła inny niż biskupi, księża,

diakoni i osoby zakonne.

biskup -biskup lub arcybiskup diecezjalny, ordynariusz ordynariatu i prałat Prałatury

Personalnej Kościoła łacińskiego oraz hierarcha Kościołów wschodnich.

proboszcz-mianowany przez biskupa duszpasterz i zarządca parafii.

Personel kościelny-duchowny, osoba zakonna lub inna osoba zatrudniona przez Kościół na

podstawie umowy, podwykonawstwa, dobrowolnie lub nieodpłatnie.

szafarz nadzwyczajny Komunii Świętej - osoba wyznaczona do udzielania Komunii

Świętej, gdy zabraknie odpowiedniej liczby szafarzy zwyczajnych.

wolontariusz -osoba, która na rzecz innych osób lub danej grupy społecznej, dobrowolnie i

bezpłatnie świadczy pracę wykraczającą poza związki rodzinno-koleżeńsko­przyjacielskie.

Określenie „bezpłatna" nie oznacza „bezinteresowna", lecz „bez wynagrodzenia

materialnego".

organizator wyjazdu- osoba/podmiot uprawniony doorganizacji wyjazdu dzieci-parafie,

wspólnoty religijne, szkoły i placówki, przedsiębiorcy podlegającyustawie o usługach

turystycznych, osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki nieposiadające osobowości prawnej.

Organizacja posługi Kościoła

diecezja - diecezja, archidiecezja, ordynariat lub prałatura personalna Kościoła łacińskiego i

eparchia Kościoła wschodniego.

parafia-określona wspólnota wiernych, utworzona na sposób stały w Kościele

partykularnym, nad którą pasterską pieczę, pod władzą biskupa diecezjalnego, powierza się

proboszczowi jako jej własnemu pasterzowi.

duszpasterstwo, w tym duszpasterstwo parafialne-sytuacja, której jedna osoba jest

odpowiedzialna za dobro drugiej lub za wspólnotę wyznaniową. Obejmuje celebrowanie

liturgii, zapewnienie porad i wsparcia duchowego, edukację, poradnictwo, opiekę medyczną i

pomoc w potrzebie. Wszelka praca polegająca na nadzorze lub wychowaniu dzieci jest

dziełem duszpasterskim.

duszpasterstwo pozaparafialne - duszpasterstwa, wspólnoty, grupy gromadzące młodych

ludzi (młodzież licealna, studenci, młodzi dorośli), w tym wolontariaty, wakacyjne spotkania

młodych (organizowane przez zakony, zgromadzenia zakonne, wspólnoty), festiwale

młodzieżowe, rekolekcje wyjazdowe, wspólnoty różnych stanów, pielgrzymki piesze,

pielgrzymki autokarowe, środowiska harcerskie. To dzieła, które mogą działać przy parafiach,

ale mają struktury pozaparafialne.

Klerykalizm - postawa wobec duchowieństwa/osoby zakonnej charakteryzująca się nad­

miernym szacunkiem i przekonaniem o ich wyższości moralnej. Papież Franciszek

powiedział, że ma to miejsce, gdy „duchowni czują się lepsi, [i kiedy] są daleko od ludu".

 

8

 

Może być „wspierany przez samych księży lub przez osoby świeckie".

Dzieci i osoby bezbronne

Dziecko – osoba poniżej 18. roku życia.

małoletni – w rozumieniu polskiego prawa cywilnego osoba, która nie ukończyła 18 lat lub

nie zawarła małżeństwa.

nieletni - w rozumieniu prawa karnego osoba, która w momencie popełnienia czynu

zabronionego nie ukończyła 17. roku życia.

wiek bezwzględnej ochrony-wiek niższy niż wiek zgody. Czynność seksualna z osobą

w wieku ochronnym jest czynem zabronionym (wykorzystaniem seksualnym), a osoba

dopuszczająca się jej i lub doprowadzająca do niej podlega odpowiedzialności karnej.

W Polsce obecnie wynosi 15lat.

dziecko wykorzystane seksualnie - każde dziecko w wieku bezwzględnej ochrony, jeśli

osoba dojrzała seksualnie, czy to przez świadome działanie, czy też przez zaniedbywanie

swoich społecznych obowiązków lub obowiązków wynikających ze specyficznej

odpowiedzialności za dziecko, dopuszcza się zaangażowania dziecka w jakąkolwiek

aktywność natury seksualnej, której intencją jest zaspokojenie osoby dorosłej (Standing

Committeeon Sexually Abused Children).

opiekun- osoba sprawująca pieczę nad dzieckiem, uprawniona do reprezentacji dziecka oraz

posiadająca władzę prawną do dbania o interesy osobiste i majątkowe innej osoby (rodzic,

rodzic zastępczy lub osoba uprawniona przez rodzica).

zgoda opiekuna-zgoda rodziców albo zgoda opiekuna, rodzica zastępczego lub opiekuna

tymczasowego. Jednak w przypadku braku porozumienia między rodzicami dziecka należy

poinformować rodziców o konieczności rozstrzygnięcia sprawy przez sąd rodzinny

(orzeczenie sądu opiekuńczego zastępuje zgodę rodziców).

Osoba dorosła bezbronna zgodnie z art. 1 ust. 2b „Vos estis Lux Mundi” –każda osoba

znajdująca się w stanie niepełnosprawności, upośledzeniu fizycznym lub psychicznym albo

pozbawiona wolności osobistej, która w rzeczywistości, nawet sporadycznie, ogranicza ich

zdolność zrozumienia, chęci lub przeciwstawienia się przestępstwu w inny sposób.

Różne formy przemocy

uwikłanie - każda relacja, w której ktoś doświadcza strachu, lęku, poczucia winy, poczucia

krzywdy, frustracji, poniżenia, zniewolenia, zależności, dominacji, niemożności bycia sobą,

nieszczerości, braku autentyczności, przemocy emocjonalnej, fizycznej, seksualnej czy

ekonomicznej.

Nadużycie – postępowanie lub czyn niezgodny z przyjętymi normami postępowania,

a nadużywać oznacza użyć ponad miarę oraz wykorzystać coś w niewłaściwy sposób lub

w nadmiernym stopniu (SJP).

nadużycie władzy - nadużycie stanowiska, funkcji lub obowiązku w celu wykorzystania

innej osoby. Może przybierać różne formy i obejmować sytuacje, w których dana osoba ma

 

9

władzę nad inną osobą na mocy swojego związku (np. pracodawca i pracownik, nauczyciel i

uczeń, trener i sportowiec, rodzic lub opiekun i dziecko, duchowny/osoba zakonna i

parafianin) i wykorzystuje tę władzę na swoją korzyść.

przemoc duchowa - odwoływanie się do przekonań religijnych i wiary osoby w celu

wyrządzenia jej szkody. Może mieć negatywny wpływ na duchowość osoby poszkodowanej,

zwłaszcza gdy dopuszcza się jej osoba posiadająca duchowy autorytet i zaufanie w Kościele.

przemoc domowa-jednorazowe lub powtarzające się umyślne działanie lub zaniechanie

naruszające prawa lub dobra osobiste osób, w szczególności narażające na niebezpieczeństwo

utraty życia lub zdrowia, naruszające godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym

wolność seksualną, powodujące szkody na ich zdrowiu fizycznym lub psychicznym, a także

wywołujące cierpienia i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą (art. 2 Ustawy o

przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie).

zaniedbanie (wobec osoby dorosłej) - niezapewnienie przez opiekuna środków niezbędnych

do życia osobie, którą się opiekuje.

Przemoc wobec osób starszych-pojedyncze lub powtarzające się działanie lub brak

odpowiedniego działania, mające miejsce w jakimkolwiek związku, w którym oczekuje się

zaufania, które powoduje krzywdę lub cierpienie starszej osoby.

przemoc emocjonalna (dorośli) - powszechna forma przemocy mająca miejsce w bliskich

związkach. Przemoc emocjonalna jest definiowana jako molestowanie, które ma miejsce, gdy

dana osoba jest poddawana zachowaniom lub działaniom mającym na celu jej kontrolowanie

,z zamiarem wyrządzenia jej krzywdy emocjonalnej lub strachu, poprzez manipulację,

izolację lub zastraszanie.

bullying- znęcanie, zastraszanie, prześladowanie werbalne, społeczne, a także fizyczne.

gaslighting- przemoc psychiczna polegająca na manipulowania drugą osobą w taki sposób, że

ofiara przemocy z czasem przestaje ufać swoim osądom, staje się zdezorientowana,

zalękniona i traci zaufanie do swojej pamięci czy percepcji. Jeśli manipulacja jest stosowana

stale i metodycznie, może w końcu doprowadzić do tego, że ofiara zacznie kwestionować

swoje zdrowie psychiczne. W ten sposób manipulator przejmuje nad nią całkowitą kontrolę.

Grooming (wobec dorosłego) – zachowania mające na celu izolację osoby, uczynienie jej

zależną, skłonną do zaufania i bardziej podatną na agresywne zachowanie.

Seksizm – uprzedzenie lub dyskryminacja ze względu na płeć.

Seksualizacja - proces, w wyniku którego wartościowanie drugiej osoby oraz siebie samego/

siebie samej dokonywane jest przez pryzmat atrakcyjności seksualnej, uprzedmiotowienie

osoby pod względem seksualnym lub narzucanie seksualności w niewłaściwy sposób

(wg. Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego).

 

10

Cyberprzemoc – wszelka przemoc z użyciem technologii informacyjnych

i komunikacyjnych – komunikatorów, czatów, stron internetowych, mediów

społecznościowych, blogów, SMS-ów, MMS-ów. Może mieć formę wulgarnych wiadomości,

obraźliwych komentarzy (hejt, trolling), rozpowszechniania zdjęć ukazujących dziecko w

niekorzystnym świetle, zastraszania, śledzenia (cyberstalking),ujawniania tajemnic (outing)

itp.

Wsparcie

Niebieska Linia- https://www.niebieskalinia.info/

procedura „Niebieskiej Karty"- jest narzędziem, którego głównym celem jest zapewnienie

bezpieczeństwa osobie doznającej przemocy domowej, obejmuje też współpracę

przedstawicieli różnych instytucji i podmiotów, które są zobowiązane do reagowania w

przypadku uzyskania informacji o wystąpieniu przemocy domowej.

Przestępstwa motywowane seksualnie

przestępstwo kanoniczne wykorzystywania seksualnego - kanoniczne przestępstwa

wykorzystywania seksualnego popełniane przez duchownych lub osoby konsekrowane,

którymi są: zmuszanie kogoś, za pomocą przemocy, groźby lub nadużycia władzy, do

wykonywania lub poddawania się czynnościom seksualnym; wykonywanie czynności

seksualnych z dzieckiem lub osobą bezbronną; produkcję, wystawianie, posiadanie lub

dystrybucję, w tym drogą elektroniczną, pornografii z udziałem dzieci, a także werbowanie

lub nakłanianie dziecka lub osoby bezbronnej do udziału w tworzeniu pornografii popełnione

przez duchownych lub osoby zakonne, o których mowa w artykule 1§1a Vos Estis Lux

Mundi.

przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajności (art.197-205 k.k.)-zgwałcenie

(art. 197), wykorzystanie seksualne osoby bezradnej lub niepoczytalnej (art.198), seksualne

wykorzystanie zależności (art.199), seksualne wykorzystanie dziecka (art.200), uwodzenie

dziecka poniżej lat 15 z wykorzystaniem systemu teleinformatycznego lub sieci

telekomunikacyjnej (art.200a), propagowanie pedofilii (art. 200b), kazirodztwo (art.201),

pornografia (art.202),zmuszanie do prostytucji (art. 203), czerpanie zysku z cudzego nierządu

(art. 204).

Rejestr Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym - rejestr obywateli polskich, którzy

dopuścili się przestępstwa z pobudek seksualnych. Składa się z Rejestru publicznego

i Rejestru z dostępem ograniczonym. https://arch-bip.ms.gov.pl/pl/ rejestry-i-

ewidencje/rejestr-sprawcow-przestepstw-na-tle-seksualnym/

Osoby dramatu

Osoba pokrzywdzona – osoba fizyczna lub prawna, której dobro prawne zostało

bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo (art. 49§1 k.p.k.).

 

11

osoby pokrzywdzone przemocą w rodzinie - osoby najbliższe, inne osoby pozostające w

stałym lub przemijającym stosunku zależności od osoby stosującej przemoc (art. 115 §11

Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie).

skarżący - każda osoba składająca skargę, która może zawierać zarzut, podejrzenie, obawę

lub zgłoszenie naruszenia prawa.

pozwany-osoba, na którą złożono skargę.

oskarżony-osoba, której postawiono zarzuty karne.

przestępca seksualny - osoba, która przyznała się do wykorzystania seksualnego lub której

odpowiedzialność za wykorzystanie została orzeczona przez właściwy sąd i/lub procedurę

kościelną.

Zespół ds.Prewencji i jego praca

Osoba odpowiedzialna za standardy ochrony dzieci- osoba wyznaczona przez

przełożonego danego dzieła duszpasterskiego, danej grupy parafialnej, np. ministrantów,

sprawująca nadzór nad prawidłowym stosowaniem standardów ochrony dzieci.

osoba zaufana- osoba wyznaczona przez przełożonego danego dzieła duszpasterskiego,

ciesząca się zaufaniem i odpowiednio przygotowana, odpowiedzialna za przyjmowanie

zgłoszeń o zdarzeniach dotyczących przemocy.

Osoba odpowiedzialna za interwencję - zarządca placówki (proboszcz) odpowiedzialny za

podejmowanie interwencji w przypadku zaistnienia przemocy.

kompetencje miękkie - umiejętności psychospołeczne, np. komunikatywność, asertywność.

konflikt interesów- sytuacja (postrzegana lub rzeczywista), w której powstaje konflikt

pomiędzy obowiązkami służbowymi danej osoby a jej prywatnymi interesami, który może

mieć wpływ na wykonywanie tych obowiązków. Taki konflikt zazwyczaj wiąże się z

przeciwstawnymi zasadami lub niezgodnymi życzeniami lub potrzebami i może wystąpić,

gdy osoba pełni wiele ról.

lojalność środowiskowa - silna lojalność wobec danego środowiska, grupy ludzi, wspólnoty,

instytucji, przełożonego itp., która może przyjmować formy pozytywne, np. dochowanie

tajemnicy, lub negatywne, np. niereagowanie bądź zaprzeczanie przemocy.

Dane osobowe - wszelkie informacje dotyczące zidentyfikowanej lub możliwej do

zidentyfikowania żyjącej osoby fizycznej, a także poszczególne informacje, które w

połączeniu ze sobą mogą prowadzić do zidentyfikowania tożsamości danej osoby.

Przykładowe dane osobowe: imię i nazwisko, adres zamieszkania, adres e-mail z imieniem i

nazwiskiem, numer dowodu tożsamości, dane o lokalizacji, adres IP, dane przechowywane

przez szpital lub lekarza, które mogą jednoznacznie wskazywać tożsamość danej osoby.

wniosek o wgląd w sytuację rodziny - pismo może zostać złożone przez każdą osobę

fizyczną i prawną która chce, aby sąd zbadał aktualną sytuację rodzinną. Wniosek nie podlega

żadnej opłacie sądowej, może być złożony w każdej chwili i w przypadku jego odrzucenia

przez sąd nie rodzi żadnych negatywnych konsekwencji wobec wnioskodawcy.

 

12

 

Formy przemocy wobec dziecka

 przemoc wobec dzieci - wszelkie formy złego traktowania fizycznego i/lub emocjonalnego,

wykorzystywania seksualnego, zaniedbania lub niedbałego traktowania, wyzysku

komercyjnego lub innego, skutkujące rzeczywistą lub potencjalną szkodą dla zdrowia,

przetrwania, rozwoju lub godności dziecka w kontekście relacji odpowiedzialności, zaufania

lub siły. Dzieli się powszechnie na pięć podtypów: przemoc fizyczna, znęcanie się

emocjonalne/psychiczne, zaniedbanie, narażenie na przemoc w rodzinie, wykorzystywanie

seksualne. W kontekście Kościoła katolickiego ważne jest także uznanie przemocy duchowej

za dodatkowy podtyp przemocy.

• przemoc fizyczna to przemoc, w wyniku której dziecko doznaje fizycznej krzywdy lub jest

nią potencjalnie zagrożone. Krzywda ta następuje w wyniku działania bądź zaniechania

działania ze strony rodzica lub innej osoby odpowiedzialnej za dziecko, lub której dziecko

ufa, bądź która ma nad nim władzę. Przemoc fizyczna wobec dziecka może być czynnością

powtarzalną lub jednorazową.

• Przemoc psychiczna i emocjonalna to przewlekła, nie fizyczna, szkodliwa interakcja wobec

dziecka, obejmująca zarówno działania, jak i zaniechania. Zaliczamy do niej m.in.

niedostępność emocjonalną, zaniedbywanie emocjonalne, relację z dzieckiem opartą na

wrogości, obwinianiu, oczernianiu, odrzucaniu, nieodpowiednie rozwojowo lub

niekonsekwentne interakcje z dzieckiem, niedostrzeganie lub nieuznawanie indywidualności

dziecka i jego granic psychicznych.

• zaniedbywanie dziecka to chroniczne lub incydentalne niezaspokajanie jego podstawowych

potrzeb fizycznych/psychicznych i/lub nierespektowanie jego podstawowych praw,

powodujące zaburzenia jego zdrowia i/lub trudności w rozwoju. Do zaniedbywania dochodzi

w relacji dziecka z osobą która jest zobowiązana do opieki, wychowania, troski i ochrony

dziecka.

• Narażenie na przemoc w rodzinie – forma psychicznego znęcania się nad dzieckiem,

w której dziecko jest obecne – słyszy lub widzi – gdy inny członek rodziny doświadcza

przemocy fizycznej, psychicznej lub seksualnej albo widzi szkody wyrządzone osobom lub

mieniu w wyniku agresywnego zachowania członka rodziny.

• wykorzystywanie seksualne dziecka - wykorzystanie seksualne dziecka to włączanie

dziecka w aktywność seksualną której nie jest ono w stanie w pełni zrozumieć i udzielić na

nią świadomej zgody i/lub na którą nie jest dojrzałe rozwojowo i nie może zgodzić się w

ważny prawnie sposób i/lub która jest niezgodna z normami prawnymi lub obyczajowymi

danego społeczeństwa. Z wykorzystaniem seksualnym mamy do czynienia, gdy taka

aktywność wystąpi między dzieckiem a dorosłym lub dzieckiem a innym dzieckiem, jeśli te

osoby ze względu na wiek bądź topień rozwoju pozostają w relacji opieki, zależności, władzy.

Celem takiej aktywności jest zaspokojenie potrzeb innej osoby (World Health Organization).

Obejmuje zachowania z kontaktem fizycznym (w tym penetracyjne) oraz bez kontaktu

fizycznego, może wtedy przybrać formę seksualizacji, robienia zdjęć lub filmów wideo

przedstawiających dzieci o charakterze jednoznacznie seksualnym, zmuszania dzieci do

oglądania czynności seksualnych lub wzięcia w nich udziału lub zmuszania dzieci do

uprawiania seksu lub angażowania się w czynności seksualne z innymi dziećmi lub

 

13

dorosłymi. Obejmuje również wyzyskiwanie seksualne dzieci, czyli czerpanie zysku np. z

pornografii z udziałem dzieci lub prostytucji dziecięcej.

 Grooming (wobec dziecka) - zachowania, których celem jest przygotowanie dziecka do

wykorzystywania seksualnego. Obejmuje nawiązanie szczególnej relacji z dzieckiem, często

również warunkowanie rodziców i innych dorosłych oraz osłabienie ich czujności, aby

myśleli, że relacja z dzieckiem jest normalna i pozytywna.

 przemoc rówieśnicza (agresja rówieśnicza, bullying) - występuje, gdy dziecko doświadcza

różnych form przemocy ze strony rówieśników, bezpośrednio lub z użyciem technologii

komunikacyjnych. Ma miejsce wtedy, gdy działanie ma na celu wyrządzenie komuś

przykrości lub krzywdy (intencjonalność), ma charakter systematyczny (powtarzalność), a

ofiara jest słabsza od sprawcy bądź grupy sprawców. Obejmuje przemoc werbalną (np.

przezywanie, dogadywanie, ośmieszanie), relacyjną (np. wykluczenie z grupy, ignorowanie,

nastawianie innych przeciwko osobie), fizyczną (np. pobicie, kopanie, popychanie,

szarpanie), materialną(np. kradzież, niszczenie przedmiotów) oraz elektroniczną (złośliwy

SMS lub e-mail, wpis w mediach społecznościowych, umieszczanie w Internecie zdjęć lub

filmów ośmieszających ofiarę), a także przemoc podczas randki ze strony

chłopaka/dziewczyny.

 

14

 

STANDARD 1

STWORZENIE I ZACHOWANIE BEZPIECZNEGO ŚRODOWISKA W

PARAFII

 

 W parafii .................został opracowany i wprowadzony w życie wewnętrzny dokument, w

którym zawarta jest polityka ochrony przebywających tam dzieci i osób dorosłych zgodnie z

obowiązującymi standardami wyznaczonymi zarówno przez dokumenty państwowe (Ustawę

o zmianie ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz innych ustaw z dn. 28 lipca 2023r. –

tzw. 11Ustawa Kamilka"), jak i wskazania wynikające z Wytycznych Kościoła katolickiego w

Polsce.

 W przygotowaniu wewnętrznego dokumentu uczestniczą zaangażowani świeccy, a także

dzieci;

 W parafii działa Zespół ds. Prewencji oraz wyznaczona jest tzw. osoba zaufania;

 Polityka ochrony dotyczy szczegółowych zasad bezpieczeństwa i sposobów ochrony

przebywających tam dzieci i bezbronnych dorosłych, czyli: rekrutacji personelu i osób

zaangażowanych duszpastersko w parafii;

 Bezpiecznych relacji pomiędzy dorosłymi zatrudnionymi i pomagającymi duszpastersko w

parafii a dziećmi i bezbronnymi dorosłymi;

 Bezpiecznych relacji pomiędzy rówieśnikami;

 Bezpiecznego korzystania z Internetu i mediów elektronicznych;

 Zasady ochrony wizerunku i danych osobowych;

 Sposobu reagowania w parafii na przypadki podejrzenia, że dziecko doświadcza przemocy

fizycznej, psychicznej czy seksualnej i zasad prowadzenia rejestru interwencji (Załącznik 3);

 Pomocy osobom pokrzywdzonym;

 Standardy ochrony są dostępne w parafii i podane do publicznej wiadomości (na stronie

internetowej oraz wywieszone np. w gablocie parafialnej)



 

15

 

STANDARD 2

WERYFIKACJA, DELEGOWANIE I EDUKACJA KAPŁANÓW, OSÓB

KONSEKROWANYCH I ŚWIECKICH PRACUJĄCYCH Z DZIEĆMI I Z

OSOBAMI BEZBRONNYMI W PARAFII

 

2.1. Obowiązki proboszcza (Załączniki 1 i 2)

• Do obowiązków proboszcza należy wdrażanie w życie standardów ochrony przed przemocą.

• Za niezastosowanie się do standardów odpowiedzialność personalnie ponosi proboszcz

parafii, również wobec prawa.

• O każdej osobie zaangażowanej w parafii i mającej kontakt z dziećmi w obszarze związanym

z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad

psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych

zainteresowań przez dzieci, lub z opieką nad dziećmi proboszcz uzyskuje dane z Rejestru

Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym (https://arch-bip. ms.gov.pl/p1/rejestry-i-

ewidencje/rejestrsprawcow-przestepstw-na-tle-seksual­nym/). Nawet w przypadku osób

mających krótkotrwały kontakt z dziećmi na terenie parafii uzyskanie takiej informacji jest

zalecane, chociaż nie stanowi to obowiązku prawnego. W takim przypadku należy jednak

najpierw uzyskać zgodę osoby objętej takim sprawdzeniem.

• Dodatkowo, przed nawiązaniem stosunku pracy lub przed dopuszczeniem osoby do

działalności (np. wolontariackiej) związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem,

świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub

realizacją innych zainteresowań przez dzieci, lub z opieką nad nimi proboszcz ma obowiązek

uzyskania od tej osoby informacji z Krajowego Rejestru Karnego w zakresie przestępstw

określonych w rozdz. XIX k.k.(przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu) i XXV k.k.

(przestępstwa przeciwko wolności seksualnej i obyczajowości) oraz w zakresie art.189a k.k.

(handel ludźmi), art. 207 k.k. (znęcanie się nad osobą najbliższą lub pozostającą w stosunku

zależności) oraz przestępstw z ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.

• Jeśli parafia zatrudnia firmy z zewnątrz lub udostępnia im pomieszczenia, właściciel firmy

musi przedstawić proboszczowi oświadczenie o sprawdzeniu swoich pracowników, którzy

wejdą na teren parafii i będą mogli mieć kontakt z dziećmi, w Rejestrze Sprawców

Przestępstw na Tle Seksualnym.

• Proboszcz parafii powołuje osobę lub Zespół ds. Prewencji (należy do niego również tzw.

osoba zaufana). Wskazane jest, aby były to cieszące się zaufaniem osoby świeckie,

odpowiednio przeszkolone i kompetentne, które będą wiedziały, jakie działania w danej

sytuacji są stosowne i konieczne. Osoby te ściśle współpracują z proboszczem miejsca, który

personalnie ponosi odpowiedzialność za wdrażanie i przestrzeganie standardów oraz za

działania interwencyjne. Współpracują również z osobami odpowiedzialnymi

w diecezji/zgromadzeniu za prewencję, jak również z delegatem/delegatką ds. ochrony dzieci

 

16

i młodzieży. Nie mogą być to osoby uwikłane w lojalność środowiskową lub w konflikt

interesów. Odpowiadają za wprowadzenie standardów oraz uczestniczą w szkoleniach

zgodnie z zasadami wskazanymi przez diecezję, do której parafia należy (każda parafialna

grupa duszpasterska może mieć wyznaczoną do tego celu konkretną osobę).

• Proboszcz parafii powołuje osobę (lub osoby) zaufaną, do której należy przyjmowanie

zgłoszeń dotyczących nierespektowania standardów. Osoba zaufana nie może na własną rękę

podejmować działań służących wyjaśnieniu podejrzeń i zarzutów lub weryfikacji zgłaszanych

faktów. Obowiązuje ją zasada poufności (Załącznik 4). Powinna to być osoba faktycznie

budząca zaufanie, posiadająca tzw. kompetencje miękkie, predysponujące ją do kontaktu z

osobami skrzywdzonymi.

• Osobą odpowiedzialną bezpośrednio za interwencję w przypadku zaistnienia przemocy jest

zarządca placówki, w tym wypadku proboszcz parafii. Powinien czynić to we współpracy z

wymienionymi wyżej kompetentnymi osobami.

• Wszelka działalność dotycząca ochrony oraz interwencji i pomocy musi być dokumentowana.

Wpisów w rejestrze zdarzeń dokonują osoby bezpośrednio zaangażowane w daną aktywność,

ale za bezpieczne przechowywanie notatek odpowiedzialny jest proboszcz. Rejestr (Załącznik

3) prowadzi się zgodnie z zasadami ochrony danych wrażliwych.

2.2. Obowiązki duszpasterzy dzieci

Duszpasterze dzieci powinni:

• Czuwać nad własną dojrzałością emocjonalną, psychiczną, duchową;

• starać się o dobór żywo wierzących, rzetelnych, zweryfikowanych i odpowiednio

przeszkolonych osób do pełnienia funkcji animatorów, wychowawców itd.;

• wspierać dzieci w ich rozwoju ku dojrzałości;

• dbać o respektowanie zasad kultury (wobec dzieci i między nimi);

• czuwać nad równym traktowaniem wszystkich dzieci, z uwzględnieniem ich szczególnych

potrzeb i osobistych uwarunkowań;

• dbać o przestrzeganie prawa do nienaruszalności cielesnej i prywatności;

• organizować działania duszpasterskie w miejscach bezpiecznych;

• utrzymywać możliwie żywy i transparentny kontakt z rodzicami dzieci;

• dbać o przestrzeganie zasad prywatności i ochrony wizerunku oraz danych

osobowych dzieci (Załącznik 5).

 

17

 

STANDARD 3

SPOSÓB REAGOWANIA NA OSKARŻENIA LUB NIEWŁAŚCIWE

ZACHOWANIA

 

• W przypadkach przemocy fizycznej bądź seksualnej, gdy sprawcą jest osoba dorosła lub

dziecko, należy zgłosić ten fakt zgodnie z prawem do organów ścigania lub/ oraz do delegata

właściwej instytucji kościelnej.

• Gdy sprawa dotyczy niewłaściwego zachowania osób świeckich zatrudnionych w parafii bądź

wolontariuszy, sprawę należy zbadać i podjąć adekwatne kroki w zależności od tego, czego

dotyczyło to zachowanie. Każdorazowo należy podjąć z tą osobą rozmowę i jeśli zajdzie taka

potrzeba, to okresowo lub stale wycofać ją z pracy duszpasterskiej.

• Jeśli niewłaściwe zachowanie dotyczy dziecka, należy o tym zawiadomić jego rodziców

i wraz z nimi podjąć odpowiednie działania.

• Jeśli sprawa dotyczy niewłaściwych zachowań dzieci wobec siebie nawzajem, należy

niezwłocznie zawiadomić rodziców dzieci i wraz z nimi podjąć odpowiednie działania.

• Osoba odpowiedzialna za przyjmowanie zgłoszeń współpracuje z proboszczem i delegatem

diecezjalnym i/lub zakonnym.

• Każda informacja o niewłaściwym zachowaniu powinna być traktowana poważnie, gdyż jest

działaniem prewencyjnym.

• Jeśli jakakolwiek osoba dorosła zaangażowana w pracę duszpasterską w parafii dowie się od

dziecka, że doświadcza ono przemocy, automatycznie ma obowiązek zastosowania się do art.

304 k.p.k. mówiącego o tym, że każdy, kto dowie się o popełnieniu przestępstwa ściganego z

urzędu, ma społeczny obowiązek zawiadomić o tym prokuratora lub policję.

 

18

 

STANDARD 4

ZAPEWNIENIE OPIEKI I WSPARCIA OSOBOM SKRZYWDZONYM

 

• Każda osoba, która mówi o doświadczanej przez siebie krzywdzie, winna zostać przyjęta z

szacunkiem i uważnie wysłuchana.

• Osoba skrzywdzona powinna otrzymać informację o możliwych formach pomocy, z której

może skorzystać na terenie parafii lub poza nią.

• W sytuacji, gdy osoba wskazana jako sprawca jest kapłanem lub inną osobą zaangażowaną w

parafii, należy jak najszybciej zapewnić bezpieczeństwo osobie skrzywdzonej (np. przez

niedopuszczanie do niej osoby wskazanej lub podejrzanej o krzywdę). Następnie należy jej

udzielić pomocy, jakiej potrzebuje. Osoby poszkodowane nie powinny być obarczane

kosztami udzielanej im pomocy.

• Troska duszpasterska wobec osoby skrzywdzonej i jej bliskich polega przede wszystkim na

życzliwym wysłuchaniu i pomocy w odbudowaniu jej więzi z Bogiem i zaufania do Kościoła.

Organizowana jest w porozumieniu z diecezjalnym duszpasterzem ds. pomocy duchowej

osobom skrzywdzonym.

• Jeśli osoba skrzywdzona należała do jakiejś grupy parafialnej, również inni uczestnicy tej grupy

powinni otrzymać pomoc duszpasterską i ewentualnie psychologiczną.

• Jeśli osobą skrzywdzoną jest dziecko, pomoc powinna otrzymać również jego rodzina.

• Parafianie powinni być we właściwy sposób poinformowani o tym, co się wydarzyło, oraz

otrzymać stosowną pomoc. Należy przy tym zachować zasadę ochrony dobrego imienia

osoby skrzywdzonej.

• Jeśli zgłoszenie dotyczy przestępstwa określonego w prawie karnym i/lub kanonicznym,

osoba przyjmująca zgłoszenie postępuje zgodnie z procedurami zawartymi w Wytycznych

KEP.

• Jeśli zgłoszenie dotyczy innej krzywdy czy niewłaściwego zachowania, osoba zgłaszająca

otrzymuje informację o podjętych w sprawie krokach.

• Wszelkie działania i uzyskane informacje objęte są zasadą poufności, ale osoby skrzywdzonej

nie wolno zobowiązywać do zachowania tajemnicy.

 

19

 

STANDARD 5

SPOSÓB POSTĘPOWANIA Z OSKARŻONYMI O WYKORZYSTANIE

SEKSUALNE I PRZEMOC

 

• Do parafii mogą należeć osoby, które są oskarżone o różne przestępstwa bądź mają wyrok w

zawieszeniu, lub też wróciły do środowiska po odbytym wyroku. Nie powinny one pracować

z dziećmi, natomiast powinny zostać objęte pomocą duszpasterską.

• W sytuacji, gdy oskarżonym jest dziecko, należy współpracować z jego rodzicami lub

opiekunami prawnymi w takim zakresie, w jakim jest to możliwe i potrzebne. Ich również

dobrze jest otoczyć opieką duszpasterską.

• W sytuacji, gdy osobą oskarżoną jest kapłan lub osoba konsekrowana, należy zastosować się

do wskazań uzyskanych od biskupa miejsca lub przełożonych. Wobec takiej osoby powzięte

zostają kroki przewidziane przez Wytyczne KEP.

• Gdy osobą oskarżoną jest świecki pracownik lub wolontariusz parafialny, należy odsunąć

taką osobę od podejmowanej pracy na czas wyjaśnienia sprawy lub do czasu decyzji

prokuratury oraz objąć ją opieką duszpasterską.

• W procesie wyjaśniania sprawy oraz w podawaniu informacji należy również zadbać

o zachowanie ochrony dobrego imienia domniemanego sprawcy.

• W przypadku zaistnienia fałszywego oskarżenia, jeśli zarzuty nie zostaną potwierdzone,

a oskarżenie znane było osobom postronnym, należy przekazać im informację o niewinności

oskarżonego w formie komunikatu biskupa miejsca lub delegata.

 

20

 

STANDARD 6

ZASADY CHRONIĄCE W OBSZARZE PARAFIALNYM

 

6.1. Zasady chroniące dotyczące dzieci (granice zachowań)

Dzieckiem jest osoba, która nie ukończyła 18. roku życia. Dziecko, rozwijając się,

konstytuuje siebie jako osobę. Potrzebuje do tego opieki, troski, serdeczności, kształcenia i

wychowania. Dzieje się to w rodzinie, ale również poprzez relacje z autorytetami oraz

wartościami przekazywanymi w środowisku rówieśniczym i wychowawczym. Wszelkie

oddziaływanie wychowawcze zawsze musi się dokonywać z poszanowaniem woli rodziców

bądź prawnych opiekunów.

Wprawdzie niemożliwe jest stworzenie wyczerpującej listy zachowań niepożądanych, ani też

wskazanie precyzyjnych granic wszystkich zachowań, należy jednak kierować się poniższymi

wskazówkami oraz roztropnością i wrażliwością ewangeliczną.

Zasady te dotyczą nie tylko relacji dorosły - dziecko, ale również relacji pomiędzy dziećmi

(Załącznik 5).

6.1.1. Zasady chroniące w kontakcie bezpośrednim

• Wszystkie spotkania z dziećmi na terenie parafii powinny być organizowane w miejscach

oficjalnych, ogólnodostępnych i do tego przygotowanych.

• Nie można przebywać z dzieckiem sam na sam w warunkach odizolowanych. Jeżeli dobro

dziecka wymaga indywidualnego spotkania, nie może się ono odbywać w sekrecie (zalecane

powiadomienie rodziców lub przełożonego) i w warunkach odizolowanych. Osoba

przeprowadzająca spotkanie powinna zatroszczyć się o transparentność (np. przeszklone lub

uchylone drzwi pomieszczenia, które nie mogą być zamknięte na klucz, obecność innych

osób w bezpośrednim pobliżu, powiadomienie innych osób o spotkaniu itp.). Indywidualnych

spotkań z dziećmi nie wolno w nieroztropny sposób mnożyć ani przedłużać. Spotkania takie

nie powinny odbywać się w późnych godzinach wieczornych (po godz. 20.00 lub nocą).

• Dzieci nie mogą przebywać w parafialnych pomieszczeniach mieszkalnych bez opieki rodzica

lub opiekuna prawnego. Nie powinny też towarzyszyć duszpasterzom w miejscach lub w

sprawach niezwiązanych ze sprawowaniem posługi lub formacją.

• Dzieci powinny zawsze pozostawać pod opieką osoby dorosłej. Podczas pełnienia funkcji

wychowawczych opiekunowie nie mogą pozostawać pod wpływem alkoholu lub substancji

psychoaktywnych ani przyjmować ich w obecności dzieci.

• Dzieci na terenie parafii nie mogą przebywać pod wyłączną opieką innego dziecka, chyba że

inaczej stanowią regulaminy religijnych ruchów duszpasterstwa pozaparafialnego, np. Ruchu

Światło-Życie, KSM, w tym wypadku stosuje się standardy opracowane przez te grupy.

Osoby te powinny być odpowiednio uformowane, przygotowane i pełnić posługę pod okiem

dorosłych.

 

21

• Jeśli spotkania formacyjne ,np. przygotowanie do bierzmowania, odbywają się w dornach

wybranych rodzin, również muszą być przeprowadzane w grupie, nigdy indywidualnie.

• Zakazuje się przewożenia dzieci prywatnymi samochodami, zwłaszcza w pojedynkę, bez

wiedzy i wyraźnej zgody rodziców lub opiekunów prawnych.

• Niestosowne jest skracanie dystansu przez przechodzenie na „ty" osoby dorosłej z dzieckiem.

• W prywatne życie dziecka wolno ingerować tylko w takim wymiarze, w jakim wymaga tego

konkretny problem.

• W przypadku konieczności podjęcia rozmów na temat seksualności należy wykazać się

delikatnością i roztropnie rozeznać, czy takiej rozmowy nie powinien przeprowadzić

specjalista.

• W obecności dzieci nie wolno wypowiadać treści i żartów o podtekście seksualnym.

Zabronione jest prezentowanie dzieciom treści obscenicznych, erotycznych, pornograficznych

lub mających podtekst seksualny, zawierających sceny brutalnej przemocy bądź

nieodpowiednich do wieku i wrażliwości odbiorców w jakikolwiek sposób i za pomocą

jakiegokolwiek urządzenia.

• Niedozwolone jest stosowanie przemocy fizycznej oraz psychicznej, takiej jak: poniżanie,

upokarzanie, ośmieszanie, dokuczanie, szykanowane, znęcanie się itp., zarówno

w bezpośrednich kontaktach, jak i za pośrednictwem mediów społecznościowych.

• Niedopuszczalne są wszelkiego rodzaju nadużycia duchowe (w obszarze spowiedzi,

poradnictwa itp.).

• Każdy przypadek przemocy fizycznej, psychicznej (emocjonalnej) czy seksualnej pomiędzy

dziećmi wymaga natychmiastowej reakcji ze strony opiekunów.

• Nie wolno dotykać dzieci wbrew ich woli ani w sposób nieadekwatny do relacji

duszpasterskich lub wychowawczych.

Zachowania niedozwolone:

• Wszelkie formy okazywania niechcianej czułości;

• Dotykanie piersi, pośladków, genitaliów i ich okolic (choćby przez bieliznę

lub odzież);

• pocałunki;

• mocne i zamykające uściski, uniemożliwiające przerwanie kontaktu;

• klepanie po pośladkach, udach, kolanach, głowie;

• łaskotanie lub mocowanie się w dużej bliskości cielesnej;

• masaże;

• sadzanie na kolanach;

• kładzenie się lub spanie obok;

• ocieranie się;

• seksualizacja i seksizm;

 

22

 

• różne formy poniżania oraz mobbing;

• używanie wulgaryzmów.

Zachowania właściwe w naszym kręgu kulturowym:

• uścisk dłoni lub delikatne objęcie, przytulenie, pocałunki w policzek;

• delikatne poklepanie po ramionach lub plecach jako wyraz akceptacji wsparcia, pocieszenia;

• dotyk ramion, rąk czy barku jako wyraz bliskości;

• trzymanie się za ręce w czasie np. zabawy lub dla uspokojenia wzburzenia emocjonalnego;

• trzymanie za ręce dzieci w czasie spaceru;

• siadanie w pobliżu małych dzieci;

• podnoszenie lub trzymanie na rękach dzieci do ok.3. roku życia;

• przytulanie i branie na kolana małych dzieci za zgodą ich rodziców i najlepiej w ich

obecności;

• dzieciom nie wolno robić zdjęć lub filmować bez ich zgody. Nie wolno upubliczniać zdjęć,

filmów z udziałem dzieci bez pisemnej zgody ich rodziców lub opiekunów prawnych, z

wyjątkiem zdjęć dużych grup w miejscach publicznych w związku z informowaniem o

wydarzeniach;

• zabrania się częstowania dzieci tytoniem, alkoholem i innymi substancjami

psychoaktywnymi, posiadania środków niedozwolonych przez prawo. Nie wolno również

tolerować ich posiadania oraz zażywania przez dzieci.

Zasady ochrony dotyczące wyjazdów

Zachęca się do pełnej transparentności w organizowaniu spotkań z dziećmi.

Na początku roku formacyjnego w parafii należy:

• zapoznać rodziców lub opiekunów prawnych dzieci z harmonogramem prowadzonych

spotkań;

• zadbać o wyrażenie przez nich zgody w formie pisemnej na udział w spotkaniach;

• ustalić zasady odbioru dzieci;

• ustalić zasady komunikacji elektronicznej z dziećmi;

• wszystkie formy zorganizowanego czasu, a w sposób szczególny wypoczynku dzieci powinny

być realizowane zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa;

• na wyjazdy grupowe należy uzyskać pisemną zgodę rodziców lub opiekunów prawnych, po

uprzednim zapoznaniu ich z ramowym planem działania i zasadami jego organizacji

(regulaminem). Podczas wyjazdu rodzice lub opiekunowie prawni mają prawo do kontaktu ze

swoim dzieckiem oraz z jego opiekunem;

• podczas wyjazdów parafialnych opiekunowie nie powinni nocować w tym samym

pomieszczeniu co podopieczni. W sytuacji szczególnej, wymagającej od opiekuna pozostania

w nocy w pomieszczeniu z wychowankiem, powinien on o tym fakcie zawiadomić inną osobę

dorosłą, kierownika wyjazdu oraz, jeśli to możliwe, rodzica lub opiekuna prawnego

 

23

wychowanka. Jeśli wyjazd przewiduje noclegi zbiorowe, organizator zawiera informację na

ten temat w regulaminie. Szczególnie zadbać należy o ochronę dzieci w toaletach, łazienkach,

przebieralniach czy szatniach.

Zasady ochrony dotyczące kontaktów przez media oraz udostępniania Internetu

• Parafie, które zapewniają dzieciom dostęp do Internetu, powinny wdrożyć środki

bezpieczeństwa uniemożliwiające dostęp do treści stanowiących zagrożenie dla ich

prawidłowego rozwoju. Na urządzeniach umożliwiający dostęp do Internetu powinno być

zainstalowane i aktualizowane oprogramowanie filtrujące treści, zaś korzystanie z Internetu

powinno być monitorowane przez wyznaczoną osobę przynajmniej w sposób umożliwiający

ustalenie, kto, kiedy i z jakich treści korzystał (np. indywidualne konta dla wszystkich

użytkowników). Szczegółowe zasady korzystania z Internetu powinny być zawarte w

stosownym regulaminie.

6.2. Zasady chroniące dotyczące wszystkich, również dorosłych

• Sakrament pokuty i pojednania, a także spotkania związane z towarzyszeniem duchowym

powinny odbywać się w miejscach do tego wyznaczonych (konfesjonał lub miejsce osobne,

ale widoczne). Jeśli nie można zachować tej zasady (np. w czasie wakacji, pielgrzymki czy

przy spowiedzi osoby chorej czy z niepełnosprawnością), należy zadbać o to, by spowiednik i

penitent byli dostępni (drzwi pomieszczenia nie mogą być zamknięte na klucz) lub widoczni

dla innych osób (np. przeszklenia w drzwiach, uchylone drzwi do pomieszczenia).

Niedopuszczalne jest spowiadanie lub tzw. rozmowy duchowe w pokojach prywatnych.

• Podczas Mszy świętych o uzdrowienie połączonych z modlitwą wstawienniczą należy zadbać

o to, aby modlitwa taka odbywała się przy głównym ołtarzu, w miejscach godnych,

widocznych, centralnych, a nie w różnych „zaułkach", przyciemnionych pomieszczeniach itp.

• Zaleca się, aby odwiedziny chorych (dotyczy księży oraz szafarzy i wolontariuszy) odbywały

się w obecności osoby trzeciej (kogoś z rodziny, z sąsiedztwa, osoby posługującej w parafii).

• Do udziału w wizytach duszpasterskich (kolęda) należy zapraszać tylko takie osoby (służba

liturgiczną, organista, zakrystianin, kościelny), które wykazują się odpowiednią dojrzałością

np. w obszarze zachowania dyskrecji.

• Zobowiązania i obietnice księdza, pracownika lub osoby posługującej w parafii, zwłaszcza te,

za które uiszczono wynagrodzenie, powinny być udokumentowane w formie pisemnej, a

kopia przekazana beneficjentowi.

 

STANDARD 7

EDUKACJA DZIECI ORAZ OSÓB BEZBRONNYCH W OCHRONIE SWOICH

GRANIC

 

,,Edukacja to szczepionka na przemoc" przekonywał Edward James Olmos. Zapobieganie

 

24

sytuacjom sprzyjającym wykorzystaniu odbywa się również poprzez kształtowanie świadomości

dzieci. W parafii istnieje możliwość zadbania o taką edukację. Szkolenia, np. w konwencji

warsztatów, powinny prowadzić osoby odpowiednio do tego przygotowane. Powinny one

obejmować formację dzieci do reagowania poprzez asertywne zachowanie oraz informowanie

odpowiednich osób dorosłych w sytuacjach, w których są świadkami lub doświadczają od

dorosłych albo innych dzieci jakiejkolwiek krzywdy (fizycznej, seksualnej, słownej,

emocjonalnej itd.),takiej jak np.:

• Pozostawianie dzieci bez opieki;

• Okazywanie niechcianej czułości;

• Próby nawiązywania kontaktu w miejscach odosobnionych;

• Epatowanie nagością oraz zapraszanie, zwłaszcza indywidualnie, do miejsc takich jak np.

sauna;

• Przekraczanie granic nienaruszalności cielesnej;

• Zbyt intensywne dążenie do osobistego kontaktu;

• Infantylne zachowania opiekunów;

• Prowokacja i wciąganie w sytuacje dwuznaczne;

• prezentowanie nieodpowiednich i wulgarnych treści (zwłaszcza materiałów o charakterze

erotycznym, pornograficznym, obrazujących przemoc lub w inny sposób przyczyniających się

do dyskomfortu);

• nadmierne i indywidualne obdarowywanie prezentami i inne formy faworyzowania;

• brak empatii i wrażliwości na potrzeby dzieci;

• proponowanie, używanie alkoholu lub środków psychoaktywnych itp. lub bycie pod ich

wpływem.

 

25

 

STANDARD 8

SZKOLENIE I STAŁE WSPARCIE DLA OSÓB ZAJMUJĄCYCH SIĘ

PROFILAKTYKĄ

 

Ochrona przed krzywdzeniem wpisana jest w misję Kościoła katolickiego powierzoną mu

przez Pana. Dlatego każdy – przełożony w Kościele, osoby uczestniczące w jego misji przez

pracę i zaangażowanie duszpasterskie czy pracę z dziećmi i osobami bezbronnymi - powinien

posiadać potrzebną wiedzę na temat ochrony dzieci i osób bezbronnych przed przemocą i

dzielić się nią z rodzicami i dziećmi.

Zakres szkoleń w temacie ochrony dzieci i osób bezbronnych oraz kto je

prowadzi

1. Wszyscy pracownicy i wolontariusze w parafii otrzymują potrzebną im wiedzę o standardach

przyjętych i obowiązujących w parafii - kodeksie zachowań, procedurach związanych z

interwencją i zgłoszeniem. Szkolenie może prowadzić osoba odpowiedzialna w parafii za

prewencję.

2. Pracownicy i wolontariusze pełniący funkcje wychowawcze lub formacyjne dodatkowo

otrzymują potrzebną wiedzę dotyczącą:

• Rodzajów przemocy (w tym przemocy rówieśniczej);

• Rozpoznawania oznak przemocy (w tym wykorzystania seksualnego);

• Strategii działania sprawców przemocy (w tym przemocy seksualnej);

• Rozmowy z dzieckiem/nastolatkiem/osobą bezbronną na temat krzywdy;

• Rozmowy z dorosłymi (gdy ktoś pracuje z grupą dorosłych) dotyczącą przemocy;

• Zagrożeń i ochrony przed szkodliwymi treściami w Internecie;

• innych zaleceń obowiązujących w danej placówce/miejscu duszpasterskim.

3. Każda osoba pracująca z dziećmi i osobami bezbronnymi powinna otrzymać zaświadczenie o

udziale w szkoleniu.

4. Każda osoba pracująca z dziećmi i osobami bezbronnymi co dwa lata uczestniczy

w jednodniowym szkoleniu z zakresu prewencji. Treść tych szkoleń przygotowana jest przez

osobę odpowiedzialną w diecezji/zakonie za prewencję.

5. Szkolenia prowadzą odpowiednio przygotowane oraz kompetentne w dziedzinie ochrony

dzieci i osób bezbronnych osoby, które są delegowane przez diecezję/zakon do pełnienia

takich zadań.

6. Osoby odpowiedzialne za prewencję w parafii poza wiedzą z pkt 1 i 2 powinny mieć także

wiedzę na temat:

• budowania systemu prewencji zgodnego z wymogami Kościoła i ustaw państwowych

 

26

(obecnie tzw. ,,Ustawa Kamilka" i Krajowy Plan Przeciwdziałania Przestępstwom Przeciwko

Wolności Seksualneji Obyczajności na Szkodę Małoletnich na lata 2023-2026 oraz Wytyczne

KEP, dokument prewencji KEP);

• podstawowych procedur prawnych (kanonicznych i przewidzianych przez Kodeks karny);

• czynników ryzyka i czynników ochronnych;

• funkcjonowania w środowisku lokalnym placówek pomocowych;

• procedur ustalonych dla danej parafii.

7. Za szkolenie tych osób odpowiada osoba odpowiedzialna za prewencję w danej

diecezji/zakonie. Na szkolenie zaprasza osoby posiadające kompetencje potwierdzone

odpowiednim dokumentem.

8. Osoby odpowiedzialne za prewencję w danej parafii uczestniczą raz w roku w spotkaniu

odpowiedzialnych za prewencję w danej diecezji.

 

STANDARD 9

ZAPEWNIENIE JAKOŚCI I CIĄGŁOŚCI DZIAŁAŃ W ZAKRESIE PREWENCJI

• Dokument zawierający standardy ochrony dzieci i osób bezbronnych w parafii aktualizowany

jest co dwa lata.

• Ewaluacja dokumentu dokonywana jest w danej placówce przez osobę odpowiedzialną za

prewencję we współpracy z proboszczem i osobami wyznaczonymi przez proboszcza, a

następnie konsultowana z osobami zaangażowanymi w duszpasterstwo parafialne. Następnie

jest zatwierdzana przez osobę odpowiedzialną w diecezji za prewencję.